Realiti penderaan lelaki yang jarang dibicarakan
Lelaki juga boleh menjadi mangsa penderaan, sama ada secara fizikal mahupun emosi.
PENDERAAN terhadap lelaki adalah isu yang jarang diperkatakan, namun realitinya ia wujud di sekeliling kita. Selama ini, apabila menyentuh soal mangsa keganasan rumah tangga, kebanyakan orang membayangkan wanita. Hakikatnya, lelaki juga boleh menjadi mangsa penderaan, sama ada secara fizikal mahupun emosi. Air mata lelaki mungkin jarang kelihatan, tetapi luka di hati mereka boleh jadi amat mendalam apabila didera.
Walaupun jumlah mangsa wanita lebih tinggi, data menunjukkan lelaki tidak terkecuali menjadi mangsa keganasan rumah tangga. Menurut Polis Diraja Malaysia (PDRM), terdapat 1,865 kes keganasan rumah tangga melibatkan mangsa lelaki pada tahun 2024 (meningkat berbanding 1,213 kes pada 2023).
Malah, sepanjang tujuh bulan pertama 2025 sahaja, 1,183 kes telah dilaporkan. Secara keseluruhan, dianggarkan sekitar 25 peratus (suku) daripada mangsa keganasan rumah tangga di Malaysia dalam tahun 2022 hingga 2024 adalah lelaki. Angka-angka ini membuktikan bahawa isu ini bukan terpencil.
Bentuk penderaan yang dialami lelaki serupa dengan yang dialami mangsa wanita. Ia merangkumi penderaan fizikal dipukul, ditendang, disepak terajang atau diancam dengan objek berbahaya serta penderaan emosi seperti dihina, dipersendakan, dikawal pergerakan, dilarang berhubungan dengan keluarga atau rakan dan diugut.
Sesetengah lelaki mungkin mengalami penderaan psikologi jangka panjang yang merosakkan harga diri, contohnya isteri memperlekehkan suami secara berterusan atau memanipulasi emosi. Penderaan seksual atau kewangan (pasangan mengawal duit sepenuhnya) juga boleh berlaku. Kes-kes sebegini sering berlaku dalam senyap kerana mangsa lelaki cenderung memendam derita tanpa menceritakannya kepada orang lain.
Cabaran dan persepsi masyarakat
Stigma masyarakat menjadi cabaran utama yang menyebabkan penderaan terhadap lelaki kurang dilaporkan. Ramai lelaki berasa malu, takut dan bimbang dipandang rendah jika mengaku diri mereka didera. Persepsi lapuk bahawa ‘lelaki mesti kuat’ membuatkan mangsa lelaki risau dicemuh sebagai lemah. Akibatnya, ramai yang memilih untuk berdiam diri dan menderita sendirian daripada mencari pertolongan.
Untuk mengatasi masalah ini, sikap masyarakat perlu berubah. Kita hendaklah lebih empati dan tidak menyalahkan mangsa lelaki. Jangan anggap isu keganasan rumah tangga hanya isu ‘kaum wanita’ semata-mata ia adalah isu kemanusiaan yang boleh menimpa sesiapa tanpa mengira jantina.
Apabila seorang lelaki berani tampil membuat aduan, berikan sokongan dan galakan, bukan prejudis atau ejekan. Kesedaran awam juga perlu ditingkatkan bahawa tiada sesiapa patut didera dan mangsa lelaki berhak mendapat keadilan dan perlindungan sama seperti mangsa wanita.
Di Malaysia, pihak berkuasa telah mengorak langkah positif. Kempen kesedaran kini bersifat lebih inklusif, menekankan bahawa keganasan rumah tangga boleh menimpa lelaki atau wanita. Malah, kerajaan melalui Lembaga Penduduk dan Pembangunan Keluarga Negara (LPPKN) melaksanakan Program Lelaki Budiman Negara yang bertujuan memperkasa peranan lelaki sebagai suami, bapa dan anggota masyarakat yang bertanggungjawab. Ini termasuk penyediaan modul pendidikan khas agar golongan lelaki lebih peka peranan mereka dan mampu membina keluarga harmoni tanpa keganasan. Jakim.
Konsep lelaki qawwam dalam Islam
Islam sejak awal lagi mengangkat peranan lelaki sebagai qawwam. Istilah qawwam berasal daripada Surah An-Nisa’ ayat 34, yang menegaskan lelaki adalah ‘pemimpin dan pengawal yang bertanggungjawab’ ke atas wanita (keluarga). Maksudnya, lelaki diberi amanah sebagai pemimpin, pelindung dan wali kepada keluarga di bawah tanggungjawabnya.
Tanggungjawab ini merangkumi menjaga kebajikan, keselamatan dan maruah ahli keluarga tersebut. Seorang lelaki qawwam sejati akan membimbing keluarganya ke arah kebaikan dunia dan akhirat, bukan menzalimi atau mengabaikan mereka.
Penting ditekankan bahawa konsep lelaki qawwam bukan lesen untuk menindas, tetapi satu amanah yang perlu dipenuhi dengan adil dan ihsan. Malah, Islam mengingatkan bahawa kegagalan lelaki menghayati peranan qawwam boleh membawa kepada pelbagai masalah sosial antaranya lelaki yang culas menunaikan nafkah dan melakukan penderaan terhadap ahli keluarganya merupakan contoh pemimpin keluarga yang gagal. Oleh itu, qawwam menuntut lelaki bersikap amanah, kasih sayang, sabar dan menghormati pasangan serta anak-anak.
Membangun kesejahteraan emosi lelaki dalam perspektif Islam
Masyarakat perlu akui bahawa lelaki juga berisiko mengalami masalah emosi dan penderaan. Menurut data terkini, banyak lelaki menjadi mangsa keganasan rumah tangga bukan hanya wanita. Islam memandang serius soal emosi dan keselamatan individu, ia menekankan pengawalan perasaan dan tolak ansur dalam keluarga. Berikut beberapa langkah praktikal yang disarankan, selari dengan ajaran Islam, untuk membina kesejahteraan emosi lelaki dan mengelak situasi penderaan:
1. Akui dan Urus Emosi: Kenal pasti perasaan seperti marah, sedih atau tertekan, dan salurkan dengan cara sihat. Islam mengiktiraf kebaikan mengawal kemarahan, Allah SWT memuji mereka yang ‘menahan marah’ dalam al-Qur’an. Rasulullah SAW juga berpesan agar kita tidak terburu-buru menuruti kemarahan, malah Baginda mengingatkan ‘orang kuat itu ialah yang mampu mengawal dirinya ketika sedang marah’.
Ini bermaksud kekuatan sebenar seorang lelaki ialah kebijaksanaan mengendalikan emosi. Tidak mengapa jika seorang lelaki menitiskan air mata kerana keinsafan atau kesedihan iaitu menangis adalah ekspresi fitrah manusia (para nabi, termasuk Rasulullah SAW, sendiri pernah menangis). Yang penting, selepas meluahkan perasaan, gunakan ibadah dan amalan sunnah untuk menenangkan diri (misalnya berwuduk, solat, berzikir) sebagaimana dianjurkan dalam Islam.
2. Berkongsi dan Berkomunikasi Terbuka: Elakkan memendam konflik sehingga meletus menjadi krisis. Dalam keluarga Islam, suami isteri diseru untuk hidup dalam ketenangan, kasih sayang dan rahmat. Allah SWT berfirman bahawa salah satu tanda kekuasaan-Nya ialah Dia menciptakan pasangan untuk menenteramkan hati antara satu sama lain.
Oleh itu, berbincanglah secara jujur dan lembut dengan pasangan. Jika rasa sukar, pertimbangkan sesi kaunseling perkahwinan inisiatif seperti Program Lelaki Budiman Negara menyediakan kaunselor khusus mengikut keselesaan mangsa (mangsa boleh memilih kaunselor lelaki atau perempuan). Dalam Islam, prinsip syura (musyawarah) digalakkan untuk mencari penyelesaian bersama; masalah yang dicurahkan dengan baik biasanya lebih mudah ditangani.
3. Dapatkan Sokongan: Jangan segan mencari bantuan. Sekiranya mengalami penderaan, segera hubungi bantuan 24 jam seperti Talian Kasih 15999 untuk sokongan dan perlindungan. Anda juga boleh ke pejabat kebajikan masyarakat atau mendapatkan kaunseling di LPPKN. Islam mengiktiraf kepentingan rawatan moden dan kaunseling bagi masalah mental dan emosi, selagi selaras dengan syariat (halal dan thayyib).
Islam tidak memalukan orang yang mencari pertolongan sebaliknya, rawatan melalui kaunseling dan perubatan moden adalah dibenarkan. Di samping itu, pemulihan rohani seperti membaca al-Quran, berdoa dan solat juga sangat membantu menenangkan jiwa. Menguatkan hubungan dengan Allah (taqarrub) adalah sebahagian daripada usaha memulihkan kesihatan emosi mengikut ajaran Islam.
4. Rancang Pelan Keselamatan: Keselamatan diri adalah keutamaan jika mengalami penderaan fizikal. Sediakan langkah praktikal seperti menyimpan nombor kecemasan (999, Talian Kasih), menyediakan dokumen penting, dan meminta bantuan keluarga atau sahabat untuk tempat perlindungan sementara.
Ingat, Islam menghargai nyawa; setiap muslim berhak melindungi dirinya dari bahaya. Undang-undang Malaysia pula melindungi semua mangsa tanpa mengira jantina. Sebagai contoh, Akta Keganasan Rumah Tangga 1994 (Akta 521) membenarkan pengeluaran Perintah Perlindungan Interim untuk melindungi mangsa (termasuk suami) dari penderaan. Perlembagaan Persekutuan juga menegaskan semua orang sama rata di sisi undang-undang tanpa diskriminasi (termasuk jantina). Jika perlu, mangsa lelaki berhak memohon perintah mahkamah untuk melindungi diri.
Secara keseluruhan, Islam menganjurkan lelaki (dan semua orang) bersikap seimbang emosi, tegas menegakkan hak diri tetapi lemah lembut dalam berbicara. Dengan menggabungkan ketabahan rohani dan tawakal (berserah diri kepada Allah) bersama sokongan profesional dan praktik undang-undang, seorang lelaki dapat membina ketenangan jiwa dan mencegah situasi penderaan dalam rumah tangga.
Kesimpulan
Penderaan terhadap lelaki adalah realiti yang tidak boleh lagi disapu ke bawah permaidani. Sudah tiba masanya masyarakat membuka mata dan menunjukkan sikap prihatin tanpa prejudis terhadap mangsa lelaki. Pada masa yang sama, lelaki sendiri perlu berani tampil bersuara jika didera dan berusaha membina kesihatan emosi yang kukuh.
Konsep lelaki qawwam mengajar bahawa lelaki sejati adalah pelindung dan pembimbing yang penyayang, bukannya pembuli. Dengan sokongan komuniti, kesedaran undang-undang dan penghayatan nilai-nilai murni dalam agama, kita dapat melahirkan lebih ramai lelaki budiman yang bebas daripada kitaran penderaan demi kesejahteraan keluarga dan masyarakat keseluruhannya.
